Raverayan - 1

यंदा दिर्घांतराने गावी जाऊन आलो. जळगाव जिल्ह्यातील रावेरला. त्या निमित्ताने पुन्हा एकदा तेथल्या आनंदात रममाण होण्याचा पुनः प्रत्यय घेता आला. शेतावरही गेलो होतो.  पण फटफटीवरून. लहान होतो तेव्हा वडिलांबरोबर कधी दमनी (छकडा) मधून तर नंतर नंतर बैल गाडीतून जायचो. आमचे आजोबा गंभीरशेठ व पणजोबा घनश्यामशेठ म्हणजे गावातील मोठी असामी. त्यांच्या दिमतीला खिल्लारी जोडी आणि खास बनवून घेतलेली दमनी होती, पुढे वडीलही तीच वापरत. आता ती अडगळीतही आढळली नाही, बैल गाडीही राहिली नाही. शेतात जाताना मात्राण नदी लागे. आजही ती आहे पण तिचे स्वरूप पार बदललेय. पूर्वी रावेर गावाकडून नदीत उतरताना असा उतार होता की पोटात धस्स होई.  जत्रेतल्या पाळण्यात बसून वरून खाली येताना होते तसे. पण आता तेथे अल्याडच्या अंगाने भराव टाकून सपाटीकरण झाले आहे. तेथेच तालुकास्तरीय क्रीडा संकुल उभारले जाणार आहे म्हणे. त्यामुळे नदीपात्राचा संकोच झाला आहे. पूर्वीसारखे खळखळत वाहणारे पाणी नाही, कमी उंचीचा छोटासा पूलही  झाला आहे. पूर्वी थेट नदीतून जावे लागे तेव्हा बैलांना पाणी पाजण्यासाठी गाडी पात्रात थांबे. तेवढ्या वेळात आम्ही गाडीत बसल्या बसल्या पाण्यात पाय बुचकळउन गारवा अनुभवत असु. आता ते संपले.
          शेतात गेल्यावर वडील आम्हा भावंडाना आंब्याच्या व बोरींच्या झाडाखाली सोडून चारी मेरा पालथ्या घालत. तेव्हा ते स्वतः शेत कसत. शेतही मोठे होते. सुमारे विसेक एकर असावे. वडील परतायला २/अडीच तास सहज लागे. ते येई पर्यंत आम्ही कामगारांच्या मुलांसह त्यांच्यासाठी झाडाला बांधलेल्या झोळीत झुलत बसलेले असू.  वडील आल्यावर शेतातील सालदार व कामकरीसोबत  झाडाखाली मस्त जेवण होई. घरून आईने टोपलीत व फडक्यात बांधून दिलेली न्याहारी असे. आजच्या सारखा मिल्ट्रआन चा किवा टप्पर वेअरचा तीन ताली टिफिन त्यावेळी नव्हता  आणि तसला दुसरा कोणता डबा कधी आईने दिल्याचेही आठवत नाही. आता सर्वांचे नाव तितकेसे आठवत नाही, पण भाटखेड्याचे सिकंदर खा पठाण / तडवी, रामचंद गांगवे, तुळशीराम धनगर वगैरे जेवायला सोबत असत. जात-धर्म, उच्च-निच्चतेचा भेद मनाला न शिवण्याचा संस्कार त्यातुनच घडला.  त्या न्याहरीचा स्वाद आजही मनात रेंगाळतोय. आज त्याच बोरीच्या झाडांखालून जाताना आठवणींचा पडदा असा सर्रकन सरकून गेला.

         आता घरी शेत करवत नाही. त्यामुळे ते कसायला  अशोक भाऊ चौधरी यांना दिले आहे. त्यांच्याच फटफटी वरून शेतात गेलो होतो. त्यांनी 'लहाने मालक' म्हणून माझी सर्वांशी ओळख करून दिली. त्या सर्वांसाठी अनोळखी असूनही त्यांच्या डोळ्यातील माझ्या बद्दलचे  औत्सुक्याचे, आपुलकीचे व अनाम स्नेहाचे भाव ओथंबल्याखेरीज राहिले नाहीत. शहरातल्या ओळखीच्या फेसबुकी फ्रेंड्सच्या डोळ्यात ते कधी शोधूनही सापडायचे नाहीत.  सध्या सुमारे सात एकरात केळी लावली आहे. इकडे नाशकात सत्यनारायणाच्या पुजेसाठी चौरंगाला केळीच्या खांबाऐवजी कर्दळीचे खांब बांधणारा मी केळीच्या त्या माझ्याच हिरव्याकंच बागेकडे पाहून शरमून गेलो. बागेच्या / शेतीच्या एका टोकाला असलेल्या बर्डी (बरड टेकडी) वर उभा राहून अख्खे रान कवेत घेऊ पहिले पण भान आले की,  अरेss शहरातल्या नोकरीच्या मागे धावताना हे रान मी कधीच सोडून आलो. आता उरले  केवळ आठवणींच्या हिंदोळ्यावर झुलणे, आणि लांब उसासा टाकून म्हणणे "गड्या अपुला गाव बरा".

     … यंदा नाशिक "लोकमत" च्या दिवाळी अंकाचा हाच विषय आहे. त्यासाठी आलेले लेखन वाचताना माझ्या मन पटलावर तरारलेले हे शब्द चित्र.…  अर्थातच अपूर्ण. (क्रमशा;)